Wat zijn deugden?

Wat zijn deugden? Vergeef me dat ik er nog niet eerder aan dacht antwoord te geven op deze vraag. Als deugdenkenner ben ik er zó aan gewend om de term deugden te gebruiken. Ik denk en praat in deugdentaal. Vooral tegen deugdenfans. Daardoor vergeet ik vaak dat niet iedereen meteen begrijpt wat ik bedoel met deugden.

Het woord

Het woord deugden wordt al heel lang gebruikt. Iedereen legt het anders uit. Deugden zijn persoonlijke eigenschappen van het karakter, zoals integriteit, vriendelijkheid en wijsheid. Anderen spreken liever over kwaliteiten, drijfveren, competenties of ‘goede gezindheden’. Positieve intentie vind ik zelf ook een mooie omschrijving. Maar het maakt eigenlijk niet zoveel uit hoe of wat je deugden noemt. Zelf gebruik ik de termen graag door en naast elkaar.

Iedereen heeft ze

Iedereen beschikt bij zijn geboorte in principe over alle deugden. Bij je geboorte krijg je een pakket ‘innerlijke gaven’ mee. Het karakter of de aard waarmee je geboren wordt is je natuurlijke aanleg, de basis van wie je bent. Sommige deugden heb je als kind al sterk ontwikkeld, andere deugden leer je gedurende je leven toepassen. Je karakter wordt gevormd door je opvoeding, de omgeving waarin je opgroeit en ervaringen die je in je verdere leven opdoet. Je deugden ontwikkelen mee, uitgedaagd door wat je meemaakt.

Je bent het niet

Je beschikt over deugden; je ‘bent’ geen deugd en (jammer dan?!) je wordt het ook nooit. Je bent bijvoorbeeld niet geduldig, want (waarschijnlijk) ben je niet áltijd en bij álles geduldig. Je ‘toont’ een deugd met je gedrag. De meeste mensen streven ernaar ‘het goede’ te doen. Dat wil zeggen dat ze de intentie hebben te leven volgens hun goede gezindheden. Je kunt een deugd als geduld wel oefenen, sterker maken of aanleren. In de praktijk betekent dit dat je steeds beter herkent hoe en wanneer je een deugd kunt toepassen.

Balans

Met het trainen van één enkele deugd ben je er niet. Deugden hebben elkaar nodig om effectief te zijn. Bijvoorbeeld, wanneer je jouw beurt telkens aan je voorbij laat gaan, toon je waarschijnlijk heel veel ‘geduld’ of ‘hoffelijkheid’. Dat is prachtig, maar op den duur mogelijk niet effectief? Het leven is leren, deugden zijn de lessen. Het leren zit hem volgens mij vooral in ‘het leren balanseren’. Je kunt je ‘vastberadenheid’ balanseren met ‘flexibiliteit’ of ‘rekening houden met anderen’. En ‘besluitvaardigheid’ bijvoorbeeld met ‘bedachtzaamheid’. Enzovoort. De combinatie en verhouding liggen niet vast, dat mag jezelf uitzoeken, aanvoelen, leren…

Speciale deugden

Mensen zeggen wel eens dat ‘liefde’ de moeder van alle deugden is, of ‘matigheid’ de zijden draad. Alsof deze deugden extra speciaal zijn en andere deugden minder deugen! Anderen zeggen dat een combinatie van bepaalde deugden je aardiger, of moediger maakt. Ik denk dat het altijd van de situatie (context) afhangt of een deugd je aardiger of moediger maakt, en dat alle deugden op hun manier speciaal en uniek zijn. Net als jij!

Kompas

Alle deugden samen vormen een moreel kompas dat je helpt bij kleine en grote dilemma’s in het leven. Met het tonen van deugden geven we ook uitdrukking aan onze normen en waarden die vaak door onze achtergrond bepaald zijn. Daarbij kun je denken aan het gezin waarin je bent opgegroeid. Ook in een land, een provincie, dorp of op het werk – zelfs in een groep vrienden – kan een bepaalde ‘cultuur’ heersen die normen en waarden (omgangsvormen en principes) bepalen en daarmee van invloed zijn op gedrag (acties en reacties).

Universele waarden

Deugden worden gezien als universele waarden die de mensheid met elkaar verbindt, onafhankelijk van cultuur of religie. Ze worden al eeuwenlang beschreven in de heilige tradities van de wereld als de kwaliteiten van het Goddelijke en als de eigenschappen van de menselijke geest.

Eenheid

Gezien iedereen alle deugden in zich heeft en iedereen aan deze universele waarden hecht, geeft aandacht voor deugden een gevoel van eenheid, van gedeelde identiteit. Ook als je ergens – bijvoorbeeld vanuit politieke overtuiging – een andere mening over hebt, kun je elkaar vaak vinden in de onderliggende deugd.

Praktische handvatten

Deugden zijn karaktereigenschappen die je kunt ontdekken, ontwikkelen en in praktijk brengen. Ik zie deugden vooral als praktische handvatten om het eigen karakter bij te slijpen. Maar, tegelijkertijd zijn het positieve woorden waarmee je anderen kunt bemoedigen, inspireren of troosten. Bovendien reguleren ze ons sociale leven en maken ze gemeenschappelijk leven mogelijk.

Geluk

Tot slot denk ik dat deugden de essentie van het leven zijn en aan de basis liggen van werkelijk geluk. Wat denk jij?